SOLDAGEM – Fundamentos e Tecnologia

ISBN: 85-70410-437-4

Editora UFMG, Belo Horizonte/MG, 363p.

Autores: Paulo Villani Marques

Paulo J. Modenesi

Alexandre Queiroz Bracarense

A soldagem é uma área do conhecimento de grande importância tecnológica, que tem interfaces com inúmeras outras ciências naturais e humanas, desde a física e química até a psicologia e a administração. Neste livro procurou-se dar uma visão ampla dos fundamentos e da tecnologia da soldagem, abordando seus diversos aspectos. O principal objetivo dos autores foi preparar um livro-texto para cursos de soldagem de nível técnico e superior, enfatizando os fundamentos, mas sem deixar de incluir informações tecnológicas de interesse dos usuários da soldagem como técnica de fabricação industrial. A obra está dividida em duas partes, que podem ser consultadas de forma isolada, mas para melhor compreensão ela deve ser considerada como um todo.

Os autores:
Paulo Villani Marques é mestre em Engenharia Metalúrgica pela UFMG e doutor pela Unicamp. É professor da Escola de Engenharia da UFMG desde 1984, onde tem orientado trabalhos de iniciação científica e de pós-graduação relativos a processos e metalurgia da soldagem e aspersão térmica. Atua na are de soldagem e processos afins desde 1980, tendo publicado e apresentado mais de uma centena de artigos técnicos em periódicos e congressos nacionais e internacionais.

Paulo José Modenesi é mestre em Engenharia Metalúrgica pela UFMG e doutor pelo Cranfield Institute of Technology, Inglaterra. Especializou-se em soldagem elétrica no Kiev Polytechnical Institute, da Ucrânia, em 1983. Leciona na escola de Engenharia da UFMG. Desenvolve trabalhos sobre os diferentes aspectos da soldagem, como metalurgia da soldagem e física dos processos de soldagem, além de estudos sobre as propriedades mecânicas dos materiais, com ênfase nos processos de fratura. Orientou dezenas de trabalhos de iniciação científica e de pós-graduação.

Alexandre Queiroz Bracarense é mestre em Engenharia Metalúrgica(1986) pela UFMG, e doutor pela Colorado School of Mines, Estados Unidos. É professor de cursos técnicos em mecânica. Ingressou no magistério superior em 1986 como professor do Departamento de Engenharia Mecânica/UFMG. Coordena o Laboratório de robótica, Soldagem e Simulação, orientando mestrandos, doutorandos e alunos de graduação em pesquisas sobre fenômenos físicos, químicos, mecânicos e metalúrgicos associados à soldagem, aplicados na automação dos processos (robotização). Possui cerca de 250 publicações nacionais e internacionais.

SUMÁRIO:

Parte I – Fundamentos da Soldagem
Capítulo 1 – Introdução à Soldagem
1. Métodos de União dos metais
2. Definição de Soldagem
3. Formação de uma Junta Soldada
4. Processos de Soldagem
5. Comparação com outros Processos de Fabricação
6. Breve Histórico da Soldagem
7. Exercícios
Capítulo 2 – Terminologia e Simbologia de Soldagem
1. Introdução
2. Terminologia de Soldagem
3. Simbologia da Soldagem
4. Exercícios
Capítulo 3 – Princípios de Segurança em Soldagem
1. Introdução.
2. Roupas de Proteção
3. Choque Elétrico
4. Radiação do Arco Elétrico
5. Incêndios e Explosões
6. Fumos e Gases
7. Outros Riscos
8. Recomendações Finais
9. Exercícios
Capítulo 4 – O Arco Elétrico de Soldagem
1. Introdução
2. Características Elétricas do Arco
3. Características Térmicas do Arco
4. Características Magnéticas do Arco
5. Exercícios e Práticas de Laboratório:Capítulo 5 – Fontes de Energia para Soldagem
1. Introdução
2. Requisitos Básicos das Fontes:
3. Fontes Convencionais:
4. Fontes com Controle Eletrônico:
5. Conclusão:
6. Exercícios:
Capítulo 6 – Fundamentos de Metalurgia da Soldagem
1. Introdução
2. Metalurgia Física dos Aços
3. Fluxo de Calor
4. Macroestrutura de Soldas por Fusão
5. Características da Zona Fundida
6. Características da Zona Termicamente Afetada
7. Descontinuidades Comuns em Soldas
8. Exercício e Práticas de Laboratório
Capítulo 7 – Tensões Residuais e Distorções
1. Introdução
2. Desenvolvimento de tensões residuais em soldas
3. Conseqüências das Tensões Residuais
4. Distorções
5. Controle das Tensões Residuais e Distorção
6. Exercícios
Capítulo 8 – Automação da Soldagem
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Programação de Robôs para a Soldagem
4. Aplicações Industriais
5. Exercícios
Capítulo 9 – Normalização, Qualificação e Certificação
1. Introdução
2. Normas em Soldagem
3. Registro e Qualificação de Procedimentos e de Pessoal
4. Exercícios
Capítulo 10 – Custos de Soldagem
1. Introdução
2. Custo da Mão-de-Obra
3. Custo dos Consumíveis
4. Custo de Energia Elétrica
5. Custo de Depreciação
6. Custo de Manutenção
7. Custo de Outros Materiais de Consumo
8. Considerações Finais
9. ExemploParte II – Processos de Soldagem e AfinsCapítulo 11 – Soldagem e Corte a Gás
A – SOLDAGEM A GÁS
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
B – OXI-CORTE
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 12 – Soldagem com Eletrodos Revestidos
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3.Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 13 – Soldagem TIG
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 14 – Soldagem e Corte a Plasma
A – SOLDAGEM
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
B – CORTE
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 15 – Soldagem MIG/MAG e com Arames Tubulares
A – SOLDAGEM MIG/MAG
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
B – SOLDAGEM COM ARAMES TUBULARES
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 16 – Soldagem a Arco Submerso
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 17 – Soldagem por Eletroescória e Eletrogás
A – SOLDAGEM POR ELETROESCÓRIA
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
B – SOLDAGEM ELETROGÁS
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 18 – Soldagem por Resistência
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3.Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios
Capítulo 19 – Processos de Soldagem de Alta Intensidade
A – SOLDAGEM A LASER
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Técnica Operatória
4. Aplicações Industriais
B – SOLDAGEM COM FEIXE DE ELÉTRONS
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Técnica Operatória
4. Aplicações Industriais
5. Exercícios
Capítulo 20 – Outros Processos de Soldagem
1. Soldagem por Fricção Convencional
2. Variações Recentes da Soldagem por Fricção
3. Soldagem por Explosão
4. Soldagem por Aluminotermia
5. Soldagem a Frio
6. Soldagem por Ultra-Som
7. Soldagem por Laminação
8. Exercícios
Capítulo 21 – Brasagem
1. Fundamentos
2. Equipamentos
3. Consumíveis
4. Técnica Operatória
5. Aplicações Industriais
6. Exercícios

As publicações da Editora UFMG podem ser adquiridas por:

Telefone: (31) 3499-4574/4657/4658 – Fax: (31) 3499-4768/4642
www.editora.ufmg.br – vendas@editora.ufmg.br
O pagamento deve ser efetuado por meio de depósito bancário no valor do(s) livro(s), acrescido das despesas de correio, com envio do comprovante via fax para a Editora UFMG, conforme os seguintes dados bancários:

Favorecido: FUNDEP
Banco: Banco do Brasil – Agência: 1615-2 – Conta Corrente: 948.017-X
Código Identificador: 8042012
Onde adquirir:

Belo Horizonte e REGIÃO METROPOLITANA

LIVRARIA UFMG
PRAÇA DE SERVIÇOS – CAMPUS PAMPULHA
Telefax: (31) 3499-4642
livraria@editora.ufmg.br
Funcionamento: das 8h30 às 17h30,
de segunda a sexta-feira

CONSERVATÓRIO UFMG
Rua Guajajaras, 100 – Av. Afonso Pena, 1534
Tel.: (31) 3218-9346
livraria-centro@editora.ufmg.br
Funcionamento: das 11 às 18 horas,
de segunda a sexta-feira

AGÊNCIA STATUS
Av. Cristóvão Colombo, 280 – Tel.: (31) 3261-6045
status.bh@terra.com.br

AGÊNCIA VAN DAMME LTDA.
Rua Guajajaras, 505 – Tel.: (31) 3273-9792
vandamme@vandammelivraria.com.br

ABES – ASSOCIAÇÃO BRASILEIRA DE ENGENHARIA
SANITÁRIA E AMBIENTAL
Rua Espírito Santo, 35 – Centro – Cep: 30160-030
Belo Horizonte/MG
Telefax: (31) 3224-8248 – abesmg@terra.com.br

ALPHA DISTRIBUIDORA DE LIVROS LTDA.
Av. Isabel Bueno, 1326 – Sobreloja – Santa Rosa
Cep: 31270-030 – Belo Horizonte/MG
Tel.: (31) 3497-1939 – Fax: (31) 3427-7702
alphalivros@ig.com.br

DIÁLOGO DISTRIBUIDORA DE LIVROS
Av. Amazonas, 115 – Sobreloja 204 – Centro
Cep: 30180-000 – Belo Horizonte/MG
Telefax: (31) 3213-4796 – vendas@dialogonet.com.br

LIVRARIA CAFÉ COM LETRAS
Rua Antônio de Albuquerque, 781 – Savassi
Telefax: (31) 3225-9973 – cafe@cafecomletras.com.br

LIVRARIA DA COPEC
Rua Curitiba, 832 – FACE, 2º andar – Centro
Tel.: (31) 3272-6087 – Fafich – Campus Pampulha
Tel.: (31) 3499-5066 – Fax: (31) 3492-3373
copec@fafich.ufmg.br

LIVRARIA DA TRAVESSA
Av. Getúlio Vargas, 1405 – Savassi
Tel.: (31) 3223-8092 – Telefax: (31) 3221-0121
travessa@veloxmail.com.br

LIVRARIA DO PONTO
Av. Augusto de Lima, 128 – Centro
Telefax: (31) 3224-0749

LIVRARIA LEITURA MEGASTORE
BH Shopping – Loja OP 51 – Belvedere
Tel.: (31) 3286-1225/6690 – Fax: (31) 3286-6690
ramal 255 – leiturabhmega@leitura.com.br

LIVRARIA LEITURA MEGASTORE
Shopping Cidade – Lojas 05 a 11
Rua Rio de Janeiro, 910 – Tel.: (31) 3271-5282
leituracidademega@leitura.com.br

COMÉRCIO DE LIVROS OUVIDOR LTDA.
Rua Fernandes Tourinho, 253 – Funcionários
Tel.: (31) 3221-7473 – Fax: (31) 3221-7172
savassi@livrariaouvidor.com.br

PAPELARIA OFICIAL LTDA.
Rua Guaicurus, 388, 4º andar – Escola de Engenharia
Cep: 31110-060 – Centro – Tel.: (31) 3274-4984
papelariaoficial@hotmail.com

SCRIPTUM LIVRARIA E PAPELARIA LTDA.
Rua Fernandes Tourinho, 99 – Savassi
Telefax: (31) 3223-1789 – (31) 99511789
scriptum@scriptum.com.br

FUMEC – Faculdade de Ciências Humanas e Sociais
Rua Cobre, S/N – Tel.: (31) 99613065 – (31) 91663065

WILLIAM LIVROS LTDA.
Av. 31 de Março, 1070 – Loja 04 – Dom Cabral
Tel.: (31) 3375-7144 – Telefax: (31) 3375-7855
FAE – Campus Pampulha – (31) 3491-5258
wegmg@uai.com.br

Betim

LEITURA BETIM LTDA.
Av. Edmeia Mattos Lazzarotti, 1655 – Lojas 123 a 125
Cep: 32630-080 – Angola – Betim/MG
Tel.: (31) 3594-3723/3939 – Fax: (31) 3594-3904
leiturabetim@leitura.com.br

Contagem

LEITURA ELDORADO LTDA.
Av. João César de Oliveira, 1275 – Big Shopping – Loja 250
Cep: 32310-000 – Contagem/MG
Tel.: (31) 3391-3252 – Fax: (31) 3391-3273
leituraeldorado@leitura.com.br

REGIÃO CENTRO-OESTE

Distrito Federal

DOM QUIXOTE DISTRIBUIDORA DE LIVROS
CLN 404 – Bl. C – Loja 38 – Asa Norte – Brasília/DF
CEP: 70845-530 – Tel.: (61) 326-3977
domquixotelivros@terra.com.br

LIVRARIAS DA EDITORA UNB
Campus Universitário Darcy Ribeiro
Cep: 74001-970 – Asa Norte – Brasília/DF
Tel.: (61) 322-1036 – Fax: (61) 225-5611

LIVRARIA DA EDITORA UNIVERSA (UCB)
QS 07 Lote 01 EPCT – Águas Claras – Sala A – 105
Cep: 72030-170 – Taguatinga/DF
Tel.: (61) 356-9157 – Fax: (61) 356-3010

J. QUINDERÉ DISTRIBUIDORA DE LIVROS LTDA.
SCLN Quadra 310 – Bl. D – L. 55 – Subsolo
Cep: 70756-540 – Brasília/DF – Tel.: (61) 347-7386
Fax: (61) 340-0338 – jquinderelivros@bol.com.br

Goiás

LIVRARIA ALTERNATIVA
Rua 70, 124 – Setor Central – Cep: 74055-120 – Goiânia/GO
Tel.: (62) 229-0107 – Fax: (62) 229-0107 – ramal 24
distribuidora@livrariaalternativa.com.br

LIVRARIAS DA EDITORA UCG
Av. Universitária, 1069 – Cx. Postal 86
Cep: 74605-010 – Setor Universitário – Goiânia/GO
Tel.: (62) 227-1071/1082 – Fax: (62) 227-1083

LIVRARIAS DA EDITORA UFG
Campus Samambaia – Cx. Postal 131 – Cep: 74001-970 Goiânia/GO – Tel.: (62) 521-1351 – Fax: (62) 2521-1814
cegraf@cegraf.ufg.br

Mato Grosso

DISTRIBUIDORA DE LIVROS PARATI LTDA.
Av. Tenente Coronel Duarte, 504 – Centro
Cep: 78015-285 – Cuiabá/MT – Tel.: (65) 624-5229
Fax: (65) 624-5283 – dlparati@zaz.com.br

LIVRARIAS DA EDITORA UFMS
Rua 09 de Julho, 1922 – Vila Ipiranga – Cep: 79081-050 Campo Grande/MS – Tel.: (67) 345-7200
Fax: (67) 345-7202 – editora@editora.ufms.br

EDITORA DA UFMT
Av. Fernando Corrêa da Costa, s/no
Cep: 78060-900 – Coxipó da Ponte – Cuiabá/MT
Tel.: (65) 615-8322 – Fax: (65) 615-8325
Mato Grosso do Sul

COMPANHIA DOS LIVROS
R. Weimar Gonçalves Torres, 2440 – Loja C
Centro – Cep: 79800-024 – Dourados/MS
Telefax: (67) 422-4979
companhiadoslivros@terra.com.br

EDITORA UNIDERP LTDA.
Rua Ceará, 333 – Miguel Couto – Cep: 79003-010
Campo Grande/MS
Tel.: (67) 348-8000/8073 – Fax: (67) 348-8021
editora@uniderp.br

Tocantins

LIVRARIA PALMAS CULTURAL
Quadra 104, Sul – Conj. 03 Nº 22
Cep: 77054-970 – Centro – Palmas/TO
Tel.: (63) 215-3123 – Fax: (63) 215-5756
palmascultural@bol.com.br

REGIÃO NORDESTE

Alagoas

LIVRARIA DA EDITORA UFAL
Campus A. C. Simões, BR 104 – Km 97.6
Cep: 57072-970 – Tabuleiro do Martins – Maceió/AL
Tel.: (82) 214-1111 – Fax: (82) 214-1111
edufal@edufal.ufal.br

Bahia

LIVRARIA DA EDITORA DA UESC – UNIVERSIDADE
ESTADUAL DE SANTA CRUZ
Rod. Ilhéus – Itabuna KM 16 – Biblioteca Central
Cep: 45650-000 – Ilhéus/BA – Telefax: (73) 680-5244
livraria@uesc.br

LIVRARIAS DA EDITORA UFBA
Rua Barão de Geremoabo, s/nº – Cep: 40270-290
Campus Ondina – Salvador/BA – Telefax: (71) 263-6164
edufba@ufba.br

LIVRARIA E DISTRIBUIDORA MULTICAMP
Rua Direita da Piedade, 203 – Piedade
Cep: 40070-190 – Salvador/BA
Telfax.: (71) 2101-8000
multicamp@uol.com.br

LIVRARIA INTERUNIVERSITÁRIA DA EDITORA UEFS
Km 03 BR 116 – Livraria PIDL – Av. Universitária
Cep: 44031-460 – Feira de Santana/BA
Telefax: (75) 224-8007 – revista@uefs.br

QUARTETO DISTRIBUIDORA DE LIVROS UNIVERSITÁRIOS LTDA.
Av. Antônio Carlos Magalhães, 3213 – Ed. Golden Plaza
Sala 702 – Cep: 41275-000 – Quatemi – Salvador/BA
Tel.: (71)3452-0210 – Telefax: (71)3353-5364
quarteto.livros@compos.com.br

Ceará

CAVALO MARINHO EDITORA DISTRIBUIDORA E LIVRARIA LTDA.
Rua Senador Pompeu, 2764 B
B. José Bonifácio – Fortaleza/CE
Telefax: (85)3223-0321 – (85)3214-5288
cavalomarinhoeditora@uol.com.br

LIVRARIA DA EDITORA UFC
Av. da Universidade, 2995 – Cx. Postal 12118
Cep: 60020-181 – Benfica – Fortaleza/CE
Telefax: (85) 288-7439 – editora@ufc.br

LIVRARIA DA EDITORA VOZES
Rua Major Facundo, 730 – Centro – Fortaleza/CE
Cep: 60025-100 – Tel.: (85) 231-9321
Fax: (85) 221-4238 – vozes23@uol.com.br
Maranhão

LIVRARIA DA EDITORA UFMA
Av. dos Portugueses, s/nº – Cx. Postal 281
Campus Universitário – Bacanga – São Luiz/MA
Telefax: (98) 217-8160
edufma@ufma.br

Paraíba

LIVRARIA DA EDITORA UFPB
Campus Universitário, s/nº – Cx. Postal 5081
Cep: 58059-900 – Castelo Branco III – João Pessoa/PB
Tel.: (83) 216-7327 – Fax: (83) 216-7489
editora@bol.com.br

LIVRARIA NOBEL
Av. Gov. Flávio Ribeiro Coutinho, 115 – Loja 110
Cep: 58037-000 – Manaíra – João Pessoa/PB
Tel.: (83) 249-9032 – Fax: (83) 246-9290
nobellivrosjp@terra.com.br

VIEIRA LIVROS LTDA.
Praça 1817, 104 B – Cep: 58013-000 – Centro – João Pessoa/PB
Tel.: (83) 241-7778 – Fax: (83) 262-0808
vieiralivros@uol.com.br

Pernambuco

LIVRARIA DA EDITORA DA UFPE
Av. Acadêmico Hélio Ramos, 20
Cep: 50740-530 – Cidade Universitária – Recife/PE
Tel.: (81) 2126-8930 – Fax: (81) 2126-8395

LIVRARIA DA EDITORA VOZES LTDA.
Rua do Príncipe, 482 – Boa Vista
Cep: 50050-410 – Recife/PE – Tel.: (81) 3423-4100
vozes10@uol.com.br

POTYLIVROS DISTRIBUIDORA LTDA.
Av. Conde da Boa Vista, 1413 – Boa Vista
Cep: 50060-003 – Recife/PE – Telefax: (81) 3423-1100
potylivros@zaz.com.br

Piauí

LIVRARIA DA EDITORA DA UFPI
Campus Universitário – Cx. Postal 281
Cep: 64049-550 – Teresina/PI
Tel.: (86) 215-5688 – Fax: (86) 215-5689

LIVRARIA NOVA ALIANÇA
Rua Olavo Bilac, 125 -Sl. 01 – Centro
Teresina/PI – Tel.: (86) 221-6793

LIVRARIA THE BOOKS
Av. dos Expedicionários, 790
Cep: 64046-700 – São João – Teresina/PI
Tel.: (86) 232-2212 – Fax: (86) 232-0323
silviocesar@thebooks.com.br

Rio Grande do Norte

LIVRARIA DA EDITORA UFRN
Cooperativa Cultural Universitária
Tel.: (84) 211-9230 – Fax: (84) 211-9229
pidl_ufrn@zipmail.com.br

POTYLIVROS DISTRIBUIDORA LTDA.
Rua Felipe Camarão, 609 – Centro – Cidade Alta
Natal/RN – Cep: 59025-200 – Telefax: (84) 211-2001
potylivros@potylivros.com.br

Sergipe

LIVRARIA DA EDITORA UFS
Jardim Rosa Elze, s/nº – Bloco do Ceav
Cep: 49100-000 – Cidade Universitária
São Cristóvão/SE – Tel.: (79) 212-6921
editora@ufs.br

REGIÃO NORTE

Acre

LIVRARIA PAIM
Rua Rio Grande do Sul, 311
Centro – Cep: 69903-420 – Rio Branco/AC
Tel.: (68) 224-3432
comercial@livrariapaim.com.br

Pará

LIVRARIAS DA EDITORA UFPA
Rua Augusto Corrêa, 01 – Prédio BC
Cep: 66075-900 – Campus Universitário – Guamá
Belém/PA – Tel.: (91) 211-1965 – edufpa@ufpa.br

LIVRARIA DIDÁTICA
Rua Curuca, 1398 – Bairro Telégrafo – Cep: 66113-250
Belém/PA – Tel.: (91) 224-0682
didaticalivros@bol.com.br

LIVRARIA PAULUS
Rua 28 de Setembro, 61 – Campina – Belém/PA
Tel.: (91) 212-1195

LIVRARIA HUMANITAS
Rua Ferreira Cantão, 130 – Cep: 66075-110
Campina – Belém/PA – Tel.: (91) 3083-3593
Disque livros e telefax: (91) 222-6370
comercial@livrariahumanitas.com.br

PONTO E VÍRGULA COMÉRCIO LTDA.
Rua Conselheiro Furtado, 2731 – Cep: 66063-060
São Brás – Belém/PA – tel.: (91) 3249-6721
pvirgula@supridados.com.br

Amazonas

LIVRARIA DA EDITORA UAM
Rua José Paranaguá, 200 – 1º andar – Cep: 69005-130
Centro – Manaus/AM
Telefax: (92) 644-2833 – edua@fua.br

Rondônia

LIVRARIA UNIVERSITÁRIA
Av. Quintino Bocaiúva, 1463 – Olaria – Porto Velho/RO
Tel.: (69) 2223-5120

REGIÃO SUDESTE

Espírito Santo
LOGOS LIVRARIA (DISTRIBUIDOR)
Av. Carlos Moreira Lima, 61 – Ed. Saint’Marie
Cep: 29050-650 – Bento Ferreira Vitória – ES
Telefax: (27) 3137-2566
logos@logoslivraria.com.br

LIVRARIA DA EDITORA UFES
Av. Fernando Ferrari, s/nº – Campus Universitário
Cep: 29060-970 – Goiabeiras – Vitória/ES
Tel.: (27) 3335-2370 – Fax: (27) 3335-7852
ediufes@yahoo.com.br

Minas Gerais

ALPHA DISTRIBUIDORA DE LIVROS LTDA. (DISTRIBUIDOR)
Av. Isabel Bueno, 1326 – Sobreloja
Cep: 31270-030 – Santa Rosa – Belo Horizonte/MG
Tel.: (31) 3497-1939 – Fax: (31) 3427-7702
alphalivros@ieg.com.br

DIÁLOGO DISTRIBUIDORA DE LIVROS (DISTRIBUIDOR)
Av. Amazonas, 115, Sobreloja 204 – Centro
Cep: 30180-000 – Belo Horizonte/MG
Telefax: (31) 3213-4796 – vendas@dialogonet.com.br

G2 COMÉRCIO DE LIVROS LTDA.
Campus Universitário – Prédio da Biblioteca Central, s/no
Cep: 36036-330 – Juiz de Fora/MG
Tel.: (32) 3231-3404 – Fax: (32) 3232-7180
g2cele@powerline.com.br

LIVRARIA DA EDITORA DA UFLA
Campus Histórico da UFLA – Cx. Postal 37
Cep: 37200-000 – Centro – Lavras/MG
Telefax: (35) 3829-1532

LIVRARIA DA EDITORA DA UFV
Campus Universitário UFV – Cep: 36570-000 – Viçosa/MG
Tel.: (31) 3899-3113 – Fax: (31) 3899-2143
editoravendas@ufv.br

LIVRARIA DA EDITORA DA UNIMONTES
Campus Universitário Prof. Darcy Ribeiro – Prédio Livraria
Cep: 39401-089 – Vila Mauricéia – Montes Claros/MG
Telefax: (38) 3229-8216 – Fax: (38) 3229-8311
unimix@unimontes.br

LIVRARIA DA EDITORA UFOP
Campus Universitário, s/nº – Cep: 35400-000
Morro do Cruzeiro – Ouro Preto/MG
Tel.: (31) 3559-1493 – Fax: (31)3559-1388

LIVRARIA DA EDITORA UFU
Av. João Naves de Ávila, s/nº – Bl. A – Sala 01
Cep: 38400-902 – Campus Santa Mônica
Uberlândia/MG – Telefax: (34) 3239-4293
livraria@ufu.br

Rio de Janeiro

ABES – ASSOCIAÇÃO BRASILEIRA DE ENGENHARIA SANITÁRIA E AMBIENTAL
Av. Beira Mar, 216 – 13º andar – Centro – Cep: 20021-060
Rio de Janeiro/RJ – Telefax: (21) 2210-3221
abes@abes-dn.org.br

IUPERJ – INSTITUTO UNIVERSITÁRIO DE PESQUISAS DO RIO DE JANEIRO
Rua da Matriz, 82 – Botafogo – Cep: 22260-100
Rio de Janeiro/RJ – Tel.: (21) 2537-8020
Fax: (21) 2286-7146 – iuperj@iuperj.br

LIVRARIA DA EDITORA UERJ
Rua São Francisco Xavier, 524
Cep: 20559-900 – Rio de Janeiro/RJ
Tel.: (21) 2587-7788 – Fax: (21) 2284-5088
eduerj@uerj.br

LIVRARIA DA EDITORA DA UFRJ
Av. Pasteur, 250 – 1º andar – Cep: 22290-970
Rio de Janeiro/RJ – Telefax: (21) 2295-1595 ramal 127
editora@editora.ufrj.br – julio@editora.ufrj.br

LIVRARIA DA EDITORA UFF
Rua Miguel de Frias, 09 – Anexo Sobreloja – Cep: 24220-000 Icaraí – Niterói/RJ – Tel.: (21) 2622-5294
Fax: (21) 2622-4088 – eduflau@vm.uff.br

LIVRARIA DA TRAVESSA S/A
Travessa Ouvidor, 17 – Loja A – Sl. 202
Centro – Rio de Janeiro/RJ – Cep: 20040-040
Tel.: (21) 3231-8015 – Fax: (21) 3232-8148
travessa@travessa.com.br

RIOS AMBICIOSOS LIVRARIA E EDITORA LTDA.
Rua Dias Ferreira, 214 – Leblon
Cep: 22431-050 – Rio de Janeiro/RJ
Telefax: (21) 2511-4082/2511-4764
atendimento@contracapa.com.br

SUSANNE BACH COMÉRCIO DE LIVROS LTDA.
Rua Visconde de Caravelas, 17 – Cep: 22271-030
Botafogo – Rio de Janeiro/RJ
Tel.: (21) 2239-0908 – Fax: (21) 2527-6940
distribuidora@sbachbooks.com.br
São Paulo

ABES – ASSOCIAÇÃO BRASILEIRA DE ENGENHARIA SANITÁRIA E AMBIENTAL
Rua Costa Carvalho, 234 – Pinheiros
Cep: 05429-000 – São Paulo/SP
Tel.: (11) 3813-9615 – Fax: (11) 3814-1901
abessp@uol.com.br

ASSOCIAÇÃO AMIGOS DO ARQUIVO DO ESTADO DE SP
Rua Voluntários da Pátria, 596 – Cep: 02010-000
Santana – São Paulo/SP – Telefax: (11) 6221-4837
amigosarquivo@ig.com.br

DISCURSO EDITORIAL
Av. Prof. Luciano Gualberto, 315
Cep: 05508-900 – Cidade Universitária – São Paulo/SP
Tel.: (11) 3091-3728 – Fax: (11) 3091-3796
discurso@org.usp.br

EMPÓRIO DO LIVRO (DISTRIBUIDOR)
Rua Augusta, 909 – Cep: 01305-100 – Consolação
São Paulo/SP – Tel.: (11) 3255-1447/3151-6532
Telefax: (11) 3256-8745 – emporiodolivro@uol.com.br

LIVRARIA CULTURA
Av. Paulista, 2073 – Prédio Horsa II – 9º andar
Conjunto Nacional – Cep: 01311-940 – São Paulo/SP
Telefax: (11) 3170-4033
livros@livrariacultura.com.br

LIVRARIA DA EDITORA UNESP
Alameda Santos, 647 – Cerqueira César
Cep: 01419-001 – São Paulo/SP
Tel.: (11) 3242-7171 – Fax: (11) 3242-7172
livraria@editora.unesp.br

LIVRARIAS DA EDUSP
Av. Prof. Luciano Gualberto, Travessa J – 6º andar
Cidade Universitária – São Paulo/SP – Cep: 05508-900
Tel.: (11) 3091-5082 – Fax: (11) 3091-4010
edusp-venda@edu.usp.br

LIVRARIA DA FÍSICA LTDA.
Rua do Matão, Travessa R, 187
Cidade Universitária – Butantã/SP
Tel.: (11) 3816-7599 – livraria@if.usp.br

LIVRARIA DA IMPRENSA OFICIAL DO ESTADO DE SÃO PAULO
Rua da Mooca, 1921 – Mooca – Cep: 03103-901
São Paulo/SP – Tel.: (11) 6099-9654
isabelsa@imprensaoficial.com.br

LIVRARIA DO CAMPUS LTDA.
R. Caio Prado, 102 – Consolação – Cep: 01303-000
Tel.: (11) 5184-1909

PRIMEIRA IMPRESSÃO EDITORA E DISTRIBUIDORA LTDA.
Rua Augusta, 331 – Cep: 01305-000 – Consolação
São Paulo/SP
Telefax: (11) 3151-4480/3151-4479/4883/6371
primeiraimpre@uol.com.br

Bauru

LIVRARIA DA UNIVERSIDADE DO SAGRADO CORAÇÃO –
EDITORA DA USC
Rua Irmã Arminda, 10/50 – Jardim Brasil
Cep: 17011-160 – Bauru/SP
Tel.: (14) 235-7111 – Fax: (14) 235-7219
vendasedusc@edusc.com.br

Campinas

LIVRARIAS DA EDITORA UNICAMP
Campus UNICAMP, s/nº – Distrito Barão Geraldo
Cep: 13083-970 – Campinas/SP
Tel.: (19) 3788-7802 – Fax: (19) 3788-7740
vendas@editora.unicamp.br

PONTES EDITORES
Rua Maria Monteiro, 1635 – Cambuí – Cep: 13025-152
Campinas/SP – Tel.: (19) 3252-6011
Fax: (19) 3253-0769 margareth@ponteseditores.com.br

Jundiaí

LIVRARIA CONCEITO
Rua Tiradentes, 633 – Vila Rio Branco
Cep: 13215-370 – Jundiaí/SP – Telefax: (11) 4522-1900
livrariaconceito@zaz.com.br
Ribeirão Preto
SGE LIVROS E REVISTAS JURÍDICOS
Rua Camilo de Matos, 1934
Cep: 14090-210 – Jardim Paulista – Ribeirão Preto/SP
Tel.: (16) 618-6233 Fax: (16) 624-6869
compras@sgelivros.com.br

São Carlos

LIVRARIA DA EDITORA DA UFSCAR – UNIVERSIDADE
FEDERAL DE SÃO CARLOS
Rodovia Washington Luíz, km 235 – São Carlos/SP
Tel.: (16) 260-8137 – edufscar@hotmail.com

REGIÃO SUL

Paraná

LIVRARIAS CURITIBA LTDA.
Av. Mal. Floriano Peixoto, 1742
Cep: 80230-110 – Rebouças – Curitiba/PR
Tel.: (41) 330-5072 – Fax: (42) 330-5046

LIVRARIA DA EDITORA DA UEPG
Praça Santos Andrade, 1 – Bl. A
Cep: 84010-919 – Ponta Grossa/PR
Telefax: (42) 220-3308 – editora@uepg.br

LIVRARIA DA EDITORA UEL
Rod. Celso Garcia, 445 – Cx. Postal 6001
Cep: 86051-990 – Campus Universitário – Londrina/PR
Telefax: (43) 3371-4674/4673 – eduel@uel.br

LIVRARIA DA EDITORA UEM
Av. Colombo, 5790 – Bl. F 05
Campus Universitário – CEP: 87020-900 – Maringá/PR
Tel.: (44) 261-4040/261-4527 – Fax: (44) 261-5116
eduem@uem.br

LIVRARIA DA EDITORA UFPR
Rua Presidente Faria, s/nº – Centro – CEP: 80020-300 Curitiba/PR – Tel.: (41) 310-2734 – Fax: (41) 361-3380
werner@ufpr.br

LIVRARIA DO CHAIN EDITORA
Rua General Carneiro, 441 – Curitiba/PR
Tel. (41) 264-3484 – Fax: (41) 263-1693
chaim@onda.com.br

LIVRARIA UNIVERSITÁRIA DA EDITORA DA UTO
(FUND. UNIV. TOLEDO)
Rua da Faculdade, 645 – Cx. Postal 520
Jardim La Salle – Cep: 85903-000 – Toledo/PR
Telefax: (45) 252-3535 ramal 328 –
livracad@unioeste.br

LIVROS ABRINDO HORIZONTES
Rua Universitária, 1334 – Sala 02 – Faculdade
Cep: 85819-110 – Cascavel/PR
Telefax: (45) 325-1028 – abrindohorizonte@uol.com.br

Rio Grande do Sul

DANTE DISTRIBUIDORA DE LIVROS LTDA.
Rua General Câmara, 411 – Sala 101 – Centro
CEP: 90010-230 – Porto Alegre/RS
Telefax: (51) 3227-6427
dantelivros@terra.com.br

LIVRARIA DA EDITORA DA FURG
Rua Luiz Lóreia, 261 – CEP: 96201-900 – Rio Grande/RS
Tel.: (53) 232-3958 – Fax: (53) 232-7595
edifurg@mikrus.com.br

LIVRARIA DA EDITORA DA UFPEL
Praça 7 de Julho, 180 – CEP: 96020-010 – Centro
Pelotas/RS – Tel.: (53) 227-8300 – Fax: (53) 272-3432
editora@ufpel.tche.br

LIVRARIA DA EDITORA DA UPF
Campus I – São José – Cep: 99001-970 – Passo Fundo/RS
Tel.: (54)316-8393 – Fax: (54) 316-8398

LIVRARIA DA EDITORA DA UFRGS
Av. João Pessoa, 415 – Cidade Baixa – CEP: 90040-000
Porto Alegre/RS – Tel.: (51) 3316-4090
Fax: (51) 3226-4953 – livraria@ufrgs.br

LIVRARIA DA EDITORA DA UFSM
Av. Roraima, 02 – Conj. Comercial – Sala 12
Campus Camobi – CEP: 97105-900 – Santa Maria/RS
Tel.: (55) 220-8115 – Fax: (55) 226-2166
livraria@biblio.ufsm.br

LIVRARIA DA EDITORA DA ULBRA
Rua Miguel Tostes, 101 – Prédio 08 – Sala 2
Cep: 92420-280 – São Luiz – Canoas/RS
Tel.: (51) 4779-1182 ramal 310
multiversitaria@ulbra.br

LIVRARIA DA EDITORA DA UNIJUÍ
Rua São Francisco, 501 B – Cep: 98700-000 – São Geraldo
Ijuí/RS – Tel.: (55) 3332-0283 – Fax: (55) 3332-0261
editorapedidos@unijui.tche.br

LIVRARIA DA UNISC
Av. Independência, 2293 – Bairro Universitário
Sta. Cruz do Sul/RS – Cep: 96815-900
Tel.: (51) 3717-7665 – Fax: (51) 3717-7665

LIVRARIA DA EDITORA EDUCAT (UCPEL)
Rua Félix da Cunha, 412 – Cx. Postal 402
Cep: 96010-000 – Pelotas/RS
Tel.: (53) 284-8236 – Fax: (53) 225-3105
editora@ucat.br

Santa Catarina

LIVRARIA DA EDITORA FURB
Rua Antônio da Veiga, 140 – Bl. T – Sl. – 117
Cep: 89012-900 – Blumenal/SC – Tel.: (47) 321-0330
Fax: (47) 321-0329 – comark@furb.rct-sc.br

LIVRARIA DA EDITORA UFSC
Campus Universitário – Cx. Postal 476
Cep: 88010-970 – Trindade – Florianópolis/SC
Tel.: (48) 331-9408/331-9605 – Fax: (48) 331-9686
edufsc@editora.ufsc.br

LIVRARIA DA EDITORA UNIVALI
Rua Uruguai, 458 – Cx. Postal 360 – Cep: 88302-202
Itajaí/SC – Tel.: (47) 341-7513 – Fax: (47) 341-7638
livraria@univali.br

LIVRARIA GRIFOS DA EDITORA UNOESC – ARGOS
Av. Sen. Atílio Fontana, 591- E – Cx. Postal 747
Cep: 89809-000 – Campus Chapecó – Chapecó/SC
Tel.: (49) 321-8272/321-8218 – Fax: (49) 321-8000
grifos@unoesc.rct-sc.br

LIVRARIA LIVROS E LIVROS LTDA.
Rua Jerônimo Coelho, 215 – Cep: 88010-030 – Centro
Florianópolis/SC – Tel.: (48) 222-1244
Fax: (48) 222-2261 – livroselivrosestoque@terra.com.br